علت درد دندان هنگام جویدن و راه درمان آن | آمیتیس

شایع ترین علتتشخیصراه های کاهش دردعلائم را نادیده نگیرید

درد دندان هنگام جویدن یکی از رایج‌ترین شکایت‌های بیماران است؛ دردی که می‌تواند ناگهانی، تیرکشنده یا حتی خفیف اما آزاردهنده باشد و لذت غذا خوردن را از بین ببرد. بسیاری از افراد این درد را به خستگی یا حساسیت موقت نسبت می‌دهند، اما واقعیت این است که درد هنگام جویدن معمولاً نشانه‌ی وجود یک مشکل پنهان در ساختار دندان یا لثه است؛ مشکلی که اگر زود تشخیص داده شود، درمان ساده‌تر و سریع‌تر خواهد بود.

این وضعیت می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد؛ از یک پوسیدگی کوچک گرفته تا ترک های ریز دندانی، التهاب لثه، مشکلات ریشه یا حتی دندان قروچه شبانه. تشخیص صحیح علت درد اهمیت زیادی دارد، زیرا هر علت درمان مخصوص به خود را دارد و نادیده گرفتن آن می‌تواند باعث پیشرفت آسیب و در نهایت نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر شود.

در این مقاله به مهم‌ترین دلایل درد هنگام جویدن، نشانه هایی که باید جدی گرفته شوند و بهترین راه‌های درمانی می‌پردازیم تا بتوانید با آگاهی بیشتر از دندان‌های خود مراقبت کنید و از بروز آسیب‌های جدی پیشگیری نمایید.

شایع ترین علت درد دندان هنگام جویدن

۱. بلندی دندان، روکش یا پرکردگی

اصطلاح «اکلوژن» در دندان‌پزشکی به نحوه‌ی قرار گرفتن دندان‌های بالا و پایین روی یکدیگر هنگام بسته شدن دهان گفته می‌شود. زمانی که اکلوژن به‌درستی تنظیم شده باشد، فشار جویدن به‌صورت یکنواخت بین دندان‌ها تقسیم می‌شود و هیچ ناحیه‌ای فشار بیش‌ازحدی را تحمل نمی‌کند.

اما اگر یک دندان، پرکردگی یا روکش (کپ) کمی بلندتر از حد طبیعی باشد، هنگام بستن دهان و گاز زدن باعث درد می‌شود. این درد معمولاً بعد از اتمام درمان دندان‌پزشکی و از بین رفتن بی‌حسی به‌وضوح احساس می‌شود. گاهی حتی دندان مقابل نیز به علت فشار اضافه‌ای که هنگام بستن فک تحمل می‌کند، دچار درد می‌شود.

برای بررسی دقیق این مشکل، دندان‌پزشک از نوع خاصی کاغذ رنگی مخصوص استفاده می‌کند که نقاطی را که تماس بیشتر و فشار بالاتری دارند نشان می‌دهد. با اصلاح و تنظیم سطح آن دندان (high spot)، فشار اضافه برداشته می‌شود و دیگر هنگام جویدن احساس درد نخواهید داشت.

بیشتر بخوانید: علائم دندان درد عصبی و درمان آن

۲. پوسیدگی وسیع دندان

پوسیدگی دندان (کرم‌خوردگی) می‌تواند بعد از خوردن برخی غذاها باعث درد یا احساس ناراحتی ماندگار شود. بسیاری از افراد در صورت داشتن پوسیدگی، به خوراکی‌های شیرین مانند قهوه‌های طعم‌دار، شیرینی صبحانه یا حتی نوشابه حساس هستند.

اگر پوسیدگی دندان بزرگ باشد، ممکن است ذرات غذا در آن گیر کنند و باعث ایجاد فشار و در نتیجه درد شوند. همچنین پوسیدگی‌های پیشرفته می‌توانند پالپ یا عصب دندان را تحریک کنند و باعث درد ناگهانی یا شدید هنگام گاز زدن، جویدن یا حتی وارد کردن غذا به دهان شوند.

البته لازم به ذکر است که همه‌ی پوسیدگی‌ها الزاماً با درد همراه نیستند. اگر متوجه لبه‌ای زبر، باز شدگی روی مینای دندان یا احساس عجیبی هنگام گاز زدن شدید، بهتر است هرچه زودتر توسط دندان‌پزشک معاینه شوید تا از پیشرفت پوسیدگی به سمت عصب یا مشکلات شدیدتر جلوگیری شود.

۳. آبسه دندان

اگر هنگام وارد شدن فشار، فقط یک دندان خاص دچار درد می‌شود، ممکن است علت آن آبسه‌ای در نوک ریشه دندان باشد. این تورم یا کیست داخل استخوان فک باعث اعمال فشار به ریشه دندان می‌شود و هنگام گاز زدن یا فشردن دندان، درد ایجاد می‌کند.

تخلیه آبسه و تورم ناشی از آن می‌تواند حالت نوسانی داشته باشد؛ یعنی در برخی روزها علائم شدیدتر است و در روزهای دیگر تقریباً بدون علامت. در بسیاری از موارد، روی لثه‌ی اطراف دندان یک برجستگی کوچک مانند جوش به نام فیستول دیده می‌شود که ممکن است همراه با ترشح مایعی شور مزه باشد.

تنها راه درمان مؤثر برای حفظ دندان مبتلا به آبسه، درمان ریشه یا همان عصب‌کشی است.

بیشتر بخوانید: درمان فوری آبسه دندان

۴. ترک دندان

یکی از چالش‌برانگیزترین و در عین حال سخت‌ترین مشکلات برای تشخیص در دندان‌پزشکی، ترک خوردگی دندان است. در اغلب موارد هیچ علامت ظاهری وجود ندارد و تنها نشانه آن درد هنگام گاز زدن است. اگر بعد از غذا خوردن احساس درد دندان دارید، سعی کنید مشخص کنید درد دقیقاً از کدام ناحیه دهان می‌آید.

برای تشخیص، از وسیله‌ای مخصوص به نام bite stick استفاده می‌شود که با اعمال فشار در نقاط مختلف روی دندان، می‌توان احتمال شکستگی یا ترک ریشه را بررسی کرد.

اگرچه شکستگی‌های شدید ممکن است در عکس رادیوگرافی دیده شوند، اما ترک های مویی یا سطحی اغلب در رادیوگرافی قابل مشاهده نیستند و نیاز به تست‌ها و بررسی‌های دقیق‌تری دارند.

۵. بیماری لثه

هرگاه هنگام گاز زدن دچار درد در دندان می‌شوید، لازم است سلامت لثه‌ها نیز بررسی شود. در معاینه دندان‌پزشکی، عمق اتصال لثه به دندان در اطراف هر دندان اندازه‌گیری می‌شود.

اگر میزان جدا شدن بافت از دندان زیاد باشد، ممکن است با علائمی مثل خونریزی لثه، تورم، فاصله بین دندان‌ها، ریشه‌ی نمایان، جرم زیاد، لق شدن دندان و حساسیت روبه‌رو باشید.

بیشتر بخوانید: چند روز بعد از عصب کشی دندان را روکش کنیم

۶. فشار سینوس یا گرفتگی بینی

ریشه برخی دندان‌ها، به‌ویژه دندان‌های آسیای بالا، در نزدیکی سینوس‌های فک بالا قرار دارند. بنابراین گاهی اوقات درد هنگام گاز زدن ارتباطی به دندان ندارد، بلکه ناشی از التهاب یا فشار سینوس‌هاست.

در این موارد، معمولاً دندان‌های آسیاب (molars) یا پرمولر (bicuspids) دچار حساسیت می‌شوند. دندان‌های پایین معمولاً تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند.

تحلیل لثه و نمایان شدن ریشه دندان

تحلیل لثه (یا عقب‌رفتگی لثه) به‌تنهایی لزوماً باعث درد هنگام جویدن نمی‌شود، اما می‌تواند دندان‌های درگیر را هنگام وارد شدن فشار به‌شدت حساس کند، به‌خصوص اگر ناحیه‌ی نمایان‌شده‌ی ریشه در تماس با غذا یا نوشیدنی قرار بگیرد. در این حالت، معمولاً فرد درد تیز و ناگهانی در همان دندان احساس می‌کند.

از جمله عواملی که باعث تحلیل لثه می‌شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مسواک زدن بیش از حد شدید یا خشن
• وارد آمدن ضربه به لثه یا دندان
• دندان قروچه
• موقعیت نامناسب دندان در قوس فک
• بیماری‌های لثه

چگونه علت دقیق درد تشخیص داده می شود؟

۱. معاینه بالینی دقیق

دندان‌پزشک ابتدا با مشاهده وضعیت دندان‌ها، لثه، زبان و بافت‌های اطراف، هرگونه نشانه‌ی پوسیدگی، التهاب یا آسیب را بررسی می‌کند. اگر دندانی ترک خورده، متورم یا حساس باشد، در این مرحله قابل مشاهده است.

۲. تست ضربه (Percussion Test)

دندان‌پزشک با ابزار مخصوص به آرامی روی دندان‌ها ضربه می‌زند تا مشخص شود آیا درد به فشار واکنش دارد یا نه. این تست به شناسایی دندان‌های آسیب‌دیده یا دچار التهاب ریشه کمک می‌کند.

۴. بررسی با کاغذ اکلوزال (Bite Test)

برای بررسی دقیق بلندی پرکردگی، روکش یا تماس‌های غیرطبیعی بین دندان‌ها، از کاغذ مخصوص اکلوزال استفاده می‌شود. این کاغذ نقاطی را که فشار بیشتری تحمل می‌کنند مشخص می‌کند.

۵. عکس برداری رادیوگرافی (X-ray)

عکس‌برداری از دندان‌ها و استخوان فک، اطلاعات دقیقی درباره پوسیدگی‌های عمیق، شکستگی‌های ریشه، آبسه، تحلیل استخوان و وضعیت ترمیم‌های قدیمی ارائه می‌دهد.

بیشتر بخوانید: نحوه خواندن عکس دندان و تفسیر آن

۶. تست سرما و گرما (Thermal Test)

در صورت شک به التهاب عصب دندان (پالپیت)، دندان‌پزشک از محرک‌های سرد یا گرم استفاده می‌کند تا واکنش عصبی دندان را ارزیابی کند.

۷. بررسی تخصصی لثه ها

با استفاده از ابزار مخصوص، میزان چسبندگی لثه به دندان (Pocket Depth) اندازه‌گیری می‌شود تا احتمال بیماری‌های لثه بررسی گردد. خونریزی، تحلیل لثه یا جرم زیاد در این مرحله شناسایی می‌شود.

۸. ارزیابی کلی علائم بیمار

پزشک به صحبت‌ها و توصیف بیمار از درد نیز توجه می‌کند:

• آیا درد تیز و ناگهانی است یا مبهم و مداوم؟
• درد هنگام گاز زدن است یا بعد از خوردن شیرینی؟
• با تغییر دما یا فشار تشدید می‌شود یا نه؟

راه حل هایی برای کاهش درد دندان تا زمان مراجعه به دندان پزشک

1. شست و شو با آب نمک ولرم

کمک به کاهش التهاب و ضدعفونی محیط دهان.

1. استفاده از کمپرس سرد

قرار دادن یخ پیچیده در حوله روی گونه می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد (به‌ویژه در آبسه یا التهاب).

1. داروهای ضد درد بدون نسخه

مانند ایبوپروفن یا استامینوفن، طبق دوز مناسب و بدون زیاده‌روی.

1. پرهیز از خوراکی های محرک

خوراکی‌های خیلی سرد، داغ، شیرین یا اسیدی ممکن است درد را تشدید کنند.

بیشتر بخوانید: روکش ایمپلنت پیچی بهتر است یا چسبی

1. نخ دندان کشیدن آرام

در صورتی که غذا بین دندان‌ها گیر کرده، ممکن است با نخ دندان درد کاهش یابد.

1. عدم فشار یا جویدن روی دندان آسیب دیده

تا مشخص شدن علت و انجام درمان، بهتر است از طرف دیگر دهان استفاده شود.

نکته بسیار مهم: این روش‌ها فقط برای کاهش موقت درد هستند. مراجعه به دندان‌پزشک در اولین فرصت برای درمان ریشه‌ای و پیشگیری از پیشرفت آسیب الزامی است.

علائم را نادیده نگیرید

دندان‌درد از آن دسته دردهایی نیست که خود‌به‌خود برطرف شود. برخلاف برخی دردهای بدنی که با استراحت یا مصرف مسکن بهتر می‌شوند، درد دندان معمولاً نشانه‌ی مشکلی جدی در دهان و دندان است و نباید آن را نادیده گرفت. توجه نکردن به این علائم می‌تواند باعث پیشرفت آسیب و پیچیده‌تر شدن درمان شود.

جمع‌بندی

درد دندان هنگام جویدن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات متنوعی باشد؛ از پوسیدگی ساده گرفته تا ترک‌های مویی، التهاب ریشه، آبسه، بیماری لثه، تحلیل لثه، یا حتی فشار سینوس‌ها. گاهی هم علت آن تنها یک پرکردگی بلند یا روکش ناسازگار است. توجه به علائم اولیه، بررسی دقیق توسط دندان‌پزشک و انجام تست‌های تشخیصی می‌تواند علت اصلی را مشخص کرده و درمان مؤثر را ممکن سازد. هرگونه بی‌توجهی یا خوددرمانی ممکن است باعث پیشرفت آسیب و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر شود.

اگر هنگام گاز زدن یا خوردن غذا درد احساس می‌کنید، این یک زنگ هشدار است. به بدن‌تان گوش دهید، از درمان نترسید و هرچه زودتر برای بررسی وضعیت دندان‌هایتان به دندان‌پزشک مراجعه کنید. پیشگیری و تشخیص زودهنگام همیشه بهترین راه برای حفظ لبخندتان است.